Διεπιστημονικό  Κέντρο Ειδικών Θεραπειών

Οι αγχώδεις διαταραχές είναι από τις διαταραχές που παρουσιάζονται με τη μεγαλύτερη συχνότητα κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Στον παιδικό πληθυσμό η συχνότητα εμφάνισης των διαταραχών άγχους κυμαίνεται μεταξύ 3-18%. Έχει διαπιστωθεί επίσης ότι σε όλο το φάσμα της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, τα κορίτσια εμφανίζουν συμπτώματα άγχους με μεγαλύτερη συχνότητα  σε σύγκριση με τα αγόρια.

Oι αγχώδεις διαταραχές που μπορεί να εκδηλώσει ένα άτομο παιδικής και εφηβικής ηλικίας σύμφωνα με το

DSM – IV είναι οι εξής:
 

• Διαταραχή άγχους αποχωρισμού.

• Διαταραχή πανικού χωρίς αγοραφοβία.

• Διαταραχή πανικού με αγοραφοβία.

• Αγοραφοβία χωρίς Ιστορικό Διαταραχής πανικού

• Ειδική φοβία

• Κοινωνική φοβία

• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

• Διαταραχή μετά από τραυματικό στρες.

• Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή.

​

Διαταραχή άγχους αποχωρισμού

Tα νήπια και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι φυσιολογικό να παρουσιάζουν κάποιο βαθμό άγχους σε περιπτώσεις απομάκρυνσης από το σπίτι και πραγματικού ή ενδεχόμενου αποχωρισμού από τα άτομα στα οποία είναι προσκολλημένα. Όταν ωστόσο το άγχος αυτό εί­ναι υπερβολικής έντασης και εκδηλώνεται σε παιδιά μεγαλύτερης ηλι­κίας  τότε ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη της διαταρα­χής άγχους του αποχωρισμού.

Διαταραχή πανικού.

Η προσβολή πανικού εκδηλώνεται με έντονο φόβο ή δυσφορία, κατά την οποία το άτομο βιώνει ένα οξύ επεισόδιο άγχους.  Οι έφηβοι με διαταραχή πανkιού αρχίζουν να αποφεύγουν καταστάσεις ή δραστηριότητες στις οποίες έτυχε στο παρελθόν να προσβληθούν από πανικό. Η τάση αποφυγής αυτών των καταστάσεων είναι πιο έντονη όταν εκτιμάται ότι δεν θα βρίσκεται κοντά του κάποιο οικείο πρόσωπο για να το βοηθήσει και μπορεί να οδηγήσει και στην εκδήλωση αγοραφοβίας.

Αν και στον παιδικό πληθυσμό η διαταραχή πανικού είναι σπάνια, διαφαίνεται ότι η διαταραχή άγχους του αποχωρισμού είναι πιθανό να αποτελεί μια πρώιμη μορφή προσβολής πανικού η οποία στην εφηβεία εξελίσσεται σε διαταραχή πανικού. Υπολογίζεται ότι το 30% των παιδιών με άγχος αποχωρισμού εκδηλώνουν διαταραχή πανικού και αγοραφοβία.

Ειδική φοβία

Οι ειδικές φοβίες διακρίνονται από τους φυσιολογικούς  φόβους που βιώνει ένα παιδί  στην καθημερινοτητά με βάση την ένταση, την συχνότητα και την έκπτωση που προκαλούν στην λειτουργικότητα του. Αναλυτικότερα, οι φοβικές αντιδράσεις είναι υπερ­βολικές και δυσανάλογες των απαιτήσεων της συγκεκριμένης κατά­στασης, εκδηλώνονται παρά τη θέληση του ατόμου, οδηγούν στην αποφυγή του φοβικού ερεθίσματος, επιμένουν στο χρόνο και δεν διευκολύνουν το άτομο στην αποτελεσματική του προσαρμογή. Οι πιο συνηθισμένες φοβίες στα παιδιά αφορούν τα ύψη, το σκοτάδι, τους κεραυνούς και τα σκυλιά.

Τα παιδιά είναι πιθανό να μην αντιλαμβάνονται πάντα πότε οι φό­βοι τους είναι υπερβολικοί ή αδικαιολόγητοι.

Κοινωνική φοβία

Βασικό χαρακτηριστικό της κοινωνικής φοβίας είναι ο έντονος και επίμονος φόβος που διακατέχει το άτομο σε μια ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις. Το άτομο φοβάται ότι θα περιέλθει σε κατάσταση αμηχανίας και σύγχυσης και αποφεύγουν τις καταστάσεις αυτές ή τις υπομένουν βιώνοντας έντονο άγχος.

Τα παιδιά και οι έφηβοι με κοινωνική φοβία έχουν συνήθως πολύ λίγους φίλους, είναι απρόθυμοι να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες και θεωρούνται ήσυχοι και συνεσταλμένοι τόσο από τους γονείς  και από τους συνομηλίκους τους. Στο σχολείο, τα παιδιά με κοινωνική φοβία εμφανίζονται ως ιδιαίτερα φοβισμένα σε ένα ευρύ φάσμα τάσεων, όπως για παράδειγμα όταν χρειάζεται να διαβάσουν φωναχτά  να πάρουν το λόγο στη τάξη, να ζητήσουν βοήθεια από τον δάσκαλο. Παρόμοια αποφευκτική συμπεριφορά είναι πιθανό να εκδηλώνεται ακόμη και στο σπίτι. Τα παιδιά με κοινωνική φοβία ενδέχεται να μην απαντούν στο τηλέφωνο και να απομονώνονται όταν έχουν επισκέπτες. Η κοινωνική φοβία συνήθως εκδηλώνεται στην εφηβεία και σπανιό­τερα μπορεί να διαγνωστεί σε παιδιά κάτω των δέκα ετών.


Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

Η ιδεοψυχαναγκαστική διατα­ραχή εμφανίζεται στο 2% τον πληθυσμού των παιδιών και των εφήβων και τα συμπτώματα εκδηλώνονται συνήθως για πρώ­τη φορά γύρω στην ηλικία των 10 ετών.

Οι ψυχαναγκασμοί των παιδιών αφορούν κυρίως σε θέματα που  σχετίζονται με την καθαριότητα, τον έλεγχο και την τακτοποίηση πραγ­μάτων. Οι τελετουργίες οι οποίες έχουν σχέση με την καθαριότητα αποτελούν το πιο σύνηθες σύμπτωμα σε περισσότερες από το 85% των περιπτώσεων των παιδιών με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Στη σχετική βιβλιογραφία αναφέρεται, πως στο 90% τουλάχιστον των περιπτώσεων το περιεχόμενο των ιδεοψυχαναγκασμών αλλάζει με το χρόνο.



Διαταραχή μετά από τραυματικό στρες.

Τα παιδιά με τη διαταραχή αυτή παρουσιάζουν επίμονο άγχος, ως επακόλουθο ενός τραυματικού γεγονότος που βίωσαν και το οποίο είναι ασυνήθιστο στα πλαίσια της ανθρώπινης εμπειρίας. Τέτοιου εί­δους γεγονότα μπορεί να είναι κάποιες φυσικές καταστροφές όπως, για παράδειγμα, ένας σεισμός ή περιστάσεις κατά τις οποίες το παιδί γίνε­ται αυτόπτης μάρτυρας κάποιου εγκλήματος, βιασμού, βασανισμού ή άλλης βίαιης ενέργειας.

Οι αντιδράσεις του παιδιού με τη διαταραχή αυτή περιλαμβάνουν έντονους και επίμονους φόβους, αίσθημα αβοήθητου ή τρόμο. Οι αντι­δράσεις αυτές στα παιδιά συχνά μπορεί να εκφράζονται με αποδιορ­γανωμένη ή διεγερτική συμπεριφορά. Το τραυματικό γεγονός αναβιώνεται από το άτομο με διάφορους τρόπους, όπως: α) επαναλαμβανόμε­νες και παρείσακτες ενοχλητικές ανακλήσεις του γεγονότος, β) επανει­λημμένα ενοχλητικά όνειρα τα οποία σχετίζονται με το τραυματικό γε­γονός, γ) συναισθήματα αναβίωσης του γεγονότος και δ) έντονες ενο­χλήσεις από νύξεις οι οποίες μπορεί να του θυμίζουν το τραυματικό γεγονός.

 
Το παιδί μπορεί να έχει διαταραχές ύπνου, εκρήξεις θυμού, δυσκολίες στη συγκέντρωση της προσοχής και να αντιδρά με υπερβολή στο ξάφνιασμα όπως επίσης          να διακρίνεται από αίσθημα αποξένωσης ή απομάκρυνσης από τους άλλους.

 
Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή

Τα παιδιά με αυτή τη διαταραχή νιώθουν να βρίσκονται σε κατά­σταση έντασης και συχνά αδυνατούν να χαλαρώσουν λόγω της πολύ μεγάλης τους ανησυχίας. Συχνά μπορεί να ανησυχούν υπερβολικά για τις επιδόσεις τους στο σχολείο, για τις σχέσεις τους με τα άλλα παιδιά και πολλές φορές δίνουν την εντύπωση του τελειομανή. Τα παιδιά με  γενικευμένη αγχώδη διαταρα­χή συνήθως υπερεκτιμούν το ενδεχόμενο των αρνητικών συνεπειών ορισμένων καταστάσεων σε βαθμό που πολλές φορές βιώνουν συνθή­κες επερχόμενης καταστροφής, ενώ ταυτόχρονα νιώθουν αδύναμα και ανήμπορα να αντιμετωπίσουν τις εξελίξεις που προβλέπουν ότι μπορεί να ακολουθήσουν.

 

ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΑΓΧΟΣ

Tο έντονο και υπερβολικό άγχος που αποτελεί το κεντρικό γνώρισμα των διαταραχών άγχους επηρεάζει τους τομείς  της  αντίληψης, των σκέψεων, του συναισθήματος, της συμπεριφοράς και της  διαπροσωπικής προσαρμογής των παιδιών.

Στην πρώιμη φάση, κεντρικός στόχος του θεραπευτικού μας προγράμματος αποτελεί η αυτορύθμιση και επιλέγονται τεχνικές αυτοπαρατήρησης και αυτοκαταγραφής. Το παιδί μαθαίνει, δηλαδή, να αναγνωρίζει και να αξιολογεί τις αρνητικές σκέψεις, τα συναισθήματα, τις συμπεριφορές και τα σωματικά συμπτώματα που χαρακτηρίζουν τις  αγχώδεις  διαταραχές.

 
Στην δεύτερη φάση, στόχος μας είναι η αποκατάσταση της λειτουργικότητας του ατόμου. Τα παιδιά και οι έφηβοι με αγχώδης διαταραχές εκπαιδεύονται σε τεχνικές χαλάρωσης όπως η διαφραγματική αναπνοή και η μυϊκή χαλάρωση για την μείωση της μυϊκής έντασης και των σωματικών συμπτωμάτων του άγχους. Επίσης, η εφαρμογή ενός προγράμματος  κοινωνικών δεξιοτήτων χρησιμοποιώντας κυρίως τεχνικές που βασίζονται στην μίμηση προτύπου (π.χ. παίξιμο ρόλων με κούκλες) έχει ως στόχο την επανάκτηση της λειτουργικότητας του παιδιού στο σχολείο και το σπίτι.  Τέλος, τα παιδιά μέσω τεχνικών αυτοκαθοδήγησης και αυτοελέγχου όπως η ανάπτυξη εσωτερικού διαλόγου μαθαίνουν να αμφισβητούν τις αυτόματες σκέψεις που έχουν ως κύριο γνώρισμα την καταστροφοποίηση.

 
Στην τελική φάση της θεραπείας μέσω πιο σύνθετων  τεχνικών επιχειρείται η αξιολόγηση των βαθύτερων πεποιθήσεων του παιδιού και ιδίως εκείνων που αναφέρονται στην αίσθηση της απειλής και της ευαλωτότητας. Με τις τεχνικές της σταδιακής έκθεσης το παιδί ενθαρρύνεται να πλησιάσει την κατάσταση η οποία του προκαλεί άγχος και φόβο και παράλληλα μαθαίνει να  αντιμετωπίζει και όχι να αποφεύγει το ερέθισμα ή την κατάσταση.

​

​

​